Canadese militairen en Duitse Burgers in Vught

Op de website Het Open Archief kunnen we onder meer lezen: Begin november 1944 schreef de militair commissaris van Noord-Brabant, Ir. J.B.G.M. Ridder De van der Schueren, dat het in de bedoeling lag om in kamp Vught 7500 refusé's (hier wordt waarschijnlijk gedoeld op de Duitse evacuées die toen nog moesten arriveren) en een zelfde aantal politieke gevangenen op te nemen. Het Militair Gezag kon de kampaccommodatie in Vught namelijk niet naar eigen believen gebruiken. De Canadezen beschouwden het kamp als oorlogsbuit en gebruikten ongeveer de helft als tankreparatieplaats, timmerwerkplaats en om er hun disciplinair gestrafte militairen onder te brengen. De beschikbare ruimte werd nog verder beperkt toen vanaf half november ongeveer 6000 Duitse burgers uit het aan de Nederlandse grens gesitueerde Selfkantgebied naar Vught werden geëvacueerd.

Op 15 december 1944 telde het bewaringskamp Vught ongeveer 4500 geïnterneerden. Een week later, op 22 december, herbergde men 4814 gedetineerden en daarmee was de grens wel zo'n beetje bereikt. Op 20 december had men al een transport van ongeveer 350 man uit Eindhoven teruggezonden wegens gebrek aan voldoende voedsel en ligplaatsen. Sommige barakken waren zwaar overbevolkt. Op 24 december kwam het bericht dat op korte termijn ongeveer 4000 arrestanten zouden moeten worden opgenomen. Dat was, zo schreef de commandant, onmogelijk. Wel dacht hij binnen 16 dagen plaats te hebben voor nog eens 2000 gevangenen. De Duitse evacuées moesten echter snel weg! Op 13 januari 1945 bedroeg de sterkte van het kamp Vught 4852 gedetineerden. Aan het einde van die maand werd het aantal Duitse geëvacueerden per barak verhoogd, om zo meer gedetineerden te kunnen herbergen. Meteen daarna schoot het gedetineerdental inderdaad weer omhoog. Op 4 februari werden er 5050 geteld, twee dagen later al 5308 en na een bescheiden daling - waarschijnlijk het gevolg van een inmiddels door de Canadezen ingesteld verbod op transporten van nieuwe geïnterneerden naar Vught - liep dit getal op tot 6166 op 10 maart.

Al in november 1944 werden in Vught ruim 100 personen gearresteerd door de Politieke Recherche. Begin 1945 zaten in totaal 60 vrouwen en 53 mannen uit Vught in het Interneringskamp. In maart 1945 werd het totaal aantal gearresteerden op ongeveer 150 geschat. Twee andere lijsten, vermoedelijk uit april/mei 1945, vermelden 135 mannen en 43 vrouwen uit Vught, die zouden zijn geïnterneerd in het kamp. Die vrouwen waren overigens op dat moment al overgebracht naar Maastricht en dit geschiedde, zoals we nog zullen zien, in april 1945.

De aanwezigheid van de Duitse burger-evacuées in kamp Vught bleef voor het MG een doorn in het oog. Zo protesteerde de militaire commissaris van het district Den Bosch, C. Thomas, op 24 januari 1945 in "de meest scherpe bewoordingen", tegen het nog langer onderbrengen van deze Duitse burgers in kamp Vught. Ondermeer omdat gevreesd werd dat het vertoeven van duizenden Duitsers op een plaats zo dicht bij de frontlinie, grote gevaren inhield. Zij waren immers "opgesloten met de meest gevaarlijke Nederlanders die, tenminste met hun sympathie, volkomen aan de zijde van onze vijanden stonden". Welke deze gevaren waren, zou ondermeer blijken uit een in het kamp gevonden plan getiteld "Wat te doen bij een bevrijdingsaanval der Duitschers op het kamp Vught".

De militair commissaris had nog meer bedenkingen. Zo vond hij dat al deze Duitse "gevangenen" in ruimten waren ondergebracht die uit politioneel oogpunt "iedere zekerheid en veiligheid" misten. Daarnaast waren de medische en hygiënische omstandigheden slecht, ontbrak het aan mogelijkheden om hierin verbetering aan te brengen en waren ook de energie- en bewakingskosten onnodig hoog. Vaak moesten transporten van nieuwe geïnterneerden voor het kamp Vught worden geweigerd wegens ruimtegebrek door de aanwezigheid van de Duitse evacuées. Daarom werd gesuggereerd de Duitsers opnieuw te verplaatsen, maar dan naar België of Frankrijk. Het waren voorlopig de geallieerden zelf, die de repatriëring van deze mensen tegenhielden. Het zou nog tot mei 1945 duren voordat zij allemaal waren teruggebracht naar hun woonplaatsen en de door hen in beslag genomen ruimte volledig aan het snel groeiende interneringskamp Vught kon worden toegevoegd.

Tussen de Canadezen en de Nederlandse functionarissen van BS en MG boterde het in Vught lang niet altijd. Met betrekking tot de bewakingstaken zou er zelfs sprake zijn geweest van een ware "strijd". De Canadezen vertoonden daarbij in Nederlandse ogen wat al te zeer de neiging hen de wet voor te schrijven. De "strijd" om Vught helemaal te krijgen zou hebben geduurd tot september/oktober 1945.

Bron: Het open archief

Levensgeschiedenis Sjef Paijmans

Sjef Paijmans uit Oisterwijk legde zijn levensgeschiedenis vast. In een deel heeft hij het over zijn ervaringen in kamp Vught. Daaruit het volgende citaat: Het hele complex, het kamp Vught was onderverdeeld in sectoren waarin de diverse gevangenen zaten opgeborgen. Het grootste gedeelte was voor Duitse burgers en stond onder Engels toezicht. Deze hadden het niet zo slecht. Natuurlijk was daar ook een appel en allerlei andere controlemaatregelen, maar geslagen werd daar nooit. Ook het eten was daar veel beter. Het Duitse gedeelte werd van het Nederlandse gedeelte gescheiden door twee meter hoog prikkeldraad. De Duitsers mochten vrij aan hun zijde van deze afrastering komen, voor de Nederlandse gevangenen was dat streng verboden. De Duitsers hadden veel beter en ook meer te eten, kregen zelfs in hun dagelijks rantsoen wat sigaretten. Dus werd er van Nederlandse zijde geprobeerd om contact te leggen met die bevoorrechte Duitsers om wat eten en vooral wat sigaretten te bemachtigen. Achter de rug van de Nederlandse bewaker werden er pakjes over de afscheiding gegooid. De Engelse bewaking keek daar niet naar om.

Dit is de lezing van een Nederlandse gevangene over Kamp Vught.

Permante expositie in Barak 1B

Barak 1B is de laatst overgebleven barak van het voormalige Konzentrationslager Herzogenbusch: een uniek oorlogserfgoed en plaats van herinnering. Dit is de plek bij uitstek, waar Nationaal Monument Kamp Vught de gelaagde geschiedenis van deze historisch zo beladen plaats kan tonen.

De permanente expositie 'Als muren konden spreken' bestrijkt vier periodes: het concentratiekamp (1943-1944), het opvangkamp voor Duitse burgerevacués uit het grensgebied (1944-1945) en het interneringskamp voor NSB'ers, al dan niet ten onrechte van collaboratie verdachte Nederlanders en Rijksduitsers (1944-1949). Sinds 1951 is een deel van het kamp in gebruik als woonoord 'Lunetten' voor Molukse ex-KNIL-militairen en hun gezinnen. In barak 1B komen de lotgevallen samen van tienduizenden mensen die in de afgelopen zeventig jaar noodgedwongen op deze plaats verbleven. Verhalen over vertwijfeling en hoop, over dromen en idealen. Over bewuste keuzes en het toeval, over trauma's en taboes.

'Kamp Vught leeft door: de derde generatie' is  in delen in barak 1B te zien. In de filmpjes komen vier groepen aan het woord via de derde generatie: Selma Huffener (kleindochter  van Joodse gevangene); Bettina Drion (kleindochter NSB'er) , Stèphanie Lalihatu (kleindochter KNIL-militair) en Martin Scheufens (kleinzoon Duitse burgerevacué). Regie: Ellen van Kempen, 22 min.

U vindt barak 1B halverwege de Lunettenlaan. U gaat na het Geniemuseum linksaf Astorias in. Na 50 meter gaat u meteen weer links. Naast de barak (Atlantis 1B, 5263 MC) is beperkt parkeerruimte. Barak 1B is geopend op woensdag, zaterdag en zondag van 12.00 tot 17.00 uur.

Meer info

Thuiskomst

De laatst overgebleven barak van SS-concentratiekamp Vught vertelt het verhaal van 4 verschillende groepen die in dit soort barakken onvrijwillig werden ondergebracht: concentratiekamp (1943-1945); opvangkamp voor Duitse burgerevacués (1944-1945); interneringskamp voor (vermeende) collaborateurs; Moluks Woonoord (1951-nu). 14 AV-werken in de vaste expositie: animatie, testimonial, portret, projectie, audiotrack, soundscape en interactieve AV. Fragment is een van de 14 AV-werken; collage bij het thema ‘thuiskomst’. Deze collage is onder regie van Ellen gemaakt door Jasper Dingenouts.... naar video