Kalterherberg

Het is 8 oktober 1944. In het gebied langs de Belgisch/Duitse grens wordt stevig gevochten. De geallieerden rukken steeds verder op. Het grensplaatsje Kalterherberg, dat in 1939 1925 inwoners telt, is al bevrijd. De Amerikanen vinden het echter nodig dat de plaatselijke bevolking geëvacueerd moet worden. Voor de eigen veiligheid. Een paar dagen eerder hebben de bewoners het bericht gehad, dat ze zich op zondagmorgen om 11.30 uur in de kerk moeten verzamelen. Om te voet de reis naar België te maken. Het is maar voor een paar weken, dan kunnen ze weer naar huis.

Bepakt en bezakt meldt het grootste deel van de bevolking zich bij de kerk. Daar staat echter een kolonne vrachtwagens klaar. Bijna 2000 inwoners gaan er mee op het transport. Slechts enkele tientallen mannen mogen in Kalterherberg achterblijven om voor het vee te zorgen.

Het grootste deel van de bevolking van Kalterherberg wordt naar een kazerne in Malmedy gebracht; een ander deel belandt in een gevangenis in Verviers. Na een paar dagen mogen enkele Kalterherbergers, die familie of kennissen in de stad hebben, de kazerne verlaten om daar onderdak te vinden. Zij moeten op straat wel gele armbanden dragen, zodat ze als Duitsers herkenbaar zijn. Het is ook dan spitsroeden lopen.

Ongeveer 400 personen worden naar een voormalig klooster gebracht, waar ze zich veilig wanen en wachten op de terugkeer naar huis. Dat 'veilig wanen' is maar van korte duur. Via het Ardennenoffensief wordt Malmedy van alle kanten met granaten bestookt. Het lijkt een kwestie van tijd wanneer Malmedy weer in Duitse handen zal zijn.

Met Kerstmis 1944 staat de binnenstad van Malmedy in brand, wanneer Engelse vliegtuigen de stad bombarderen. Er vallen onder de burgers vele doden, waarbij ook een aantal mensen uit Kalterherberg. Op een van de herdenkingsplaten naast de kerk van Malmedy staat een indrukwekkende lijst met namen van overledenen uit Kalterherberg.

Op 29 december wordt bekend gemaakt dat alle 'Reichsdeutschen' zich de volgende morgen in de kerk van Malmedy moeten melden, omdat men hen in veiligheid wil brengen. Opnieuw staat er een kolonne militaire voertuigen klaar voor 230 personen en een nieuwe reis met 'onbekende bestemming' begint. De eerste stop is een interneringskamp in Luik; een paar dagen later gaat het per trein verder naar Theux. De jaarwisseling van 1944/1945 brengen 200 Kalterherbergers door in een Casino.

Met veewagens gaat de reis op 7 januari 1945 weer verder. Niet naar huis, maar naar een grote gevangenis in Brussel. Als misdadigers worden ze daar onder druk van machingeweren 'welkom geheten' en in de gevangenis gestopt. Mannen en vrouwen worden daarbij gescheiden.

Maar ook dat betekent niet het einde van de zwerftocht. In de nacht van 11 op 12 januari gaat de tocht voor de vrouwen en kinderen per trein in goederenwagons verder. 's-Middags om 15.00 uur stopt de trein in ... Vught. Daar worden ze ondergebracht in de barakken van het met prikkeldraad afgezette voormalige concentratiekamp.

Op 9 april worden ook de mannen uit Kalterherberg naar Vught gebracht. Ineens staan zij ook op de plaats voor het appèl. Van een gezinsvereniging is dan echter nog geen sprake; ze worden weer gescheiden in de barakken ondergebracht.

Op 21 mei 1945 - dus ruim zeven maanden na het begin van de omzwervingen - komt eindelijk het bericht dat ze naar huis mogen. Een dag later - twee weken na het einde van de oorlog - komen ze 's-middags op het goederenstation in Aken-West aan. Na nog een onzekere nacht worden ze met Amerikaanse vrachtwagens naar Kalterherberg teruggebracht. Een verklaring waarom ze 225 dagen zijn vastgehouden krijgen de Kalterherbergers niet.

Kalterherberg is dan echter niet meer het Kalterherberg dat ze in oktober 1944 hebben verlaten. Veel is er vernield en de huizen, of wat daar van over is, zijn leeggeroofd. Zonder bezittingen, foto's en documenten moeten de Kalterherbergers een nieuwe toekomsr op gaan bouwen. Die toekomst is niet weggelegd voor de evacués, die in België en Nederland zijn gestorven. En ook niet voor de honderd plaatsgenoten, die overal in Europa en zelfs daarbuiten aan het front gesneuveld zijn.

Voor zover mogelijk pikt men het alledaagse leven weer op. Er is nog veel werk om het dorp weer leefbaar te maken. Maar al op 2 september 1945 is het ook weer mogelijk een (vriendschappelijke) voetbalwedstrijd te spelen. Op het terrein Auf der Haag in Monschau verliest Kalterherberg met 5-0 van TuRa Monschau.

Via het menu kunt u de hele reis volgen. Vanaf het vertrek thuis via Malmedy, Luik/Theux, Brussel en Vught tot het moment van thuiskomst.

Voor deze site hebben we er voor gekozen de landsgrenzen te hanteren zoals ze nu zijn. Die lopen voor 1945 in Oost-België echter regelmatig anders. Zo is Kalterherberg tijdens de Tweede Wereldoorlog geen grensplaats, maar ligt het na de annexatie van Eupen-Malmedy tijdelijk in het binnenland. Voor een stukje geschiedenis over de Oostkantons klik hier

Vanaf 25,24 minuten komt de evacuatie in Kalterherberg in beeld,